To σύνδρομο Down δεν είναι ούτε μεταδοτικό ούτε κληρονομικό. Το παιδί με σύνδρομο down γεννιέται από μια άτυχη διαταραχή στη σύνθεση των χρωματοσωμάτων που συμβαίνει την στιγμή της σύλληψης του. Λέγεται επίσης «τρισωμία 21» γιατί η ανωμαλία αυτή εκδηλώνεται στο 21ο χρωματόσωμα, το οποίο φέρει τρεις χωματίδες (σωμάτια) αντί δύο. Αυτό είναι το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος (λάθους) της φύσης στο γρήγορο διαχωρισμό του κυττάρου ή του ωαρίου ή του σπερματοζωαρίου που γίνεται την στιγμή της σύλληψης για τη δημιουργία των 23 ζευγών χρωμοσωμάτων. Σήμερα υπάρχουν διάφοροι τρόποι έγκαιρης διάγνωσης αν το έμβρυο έχει «τρισωμία 21».
Τα παιδιά με σύνδρομο Down έχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Η παρουσία των 3 χρωματιδίων στο 21ο χρωμοσωμάτων έχει ως επακόλουθο:
α) την εμφάνιση αυξημένων περιπτώσεων καρδιακών ανωμαλιών ως και άλλων ατελειών που μπορεί να υπάρχούν στα μάτια, στην ακοή, κ.α., μεγαλύτερη ευπάθεια σε ασθένειες, ευαισθησία στον αυχένα κτλ.
β) να έχουν πιο κοντά δάκτυλα, πιο μικρή μύτη, πιο μικρό στόμα που τα δυσκολεύει στην ομιλία, σχιστά μάτια, συνεχή γραμμή στην παλάμη, ή και στο πέλμα των ποδιών τους κ.α.
γ) Η διανοητική ικανότητα των παιδιών αυτών είναι πιο χαμηλή από τα φυσιολογικά παιδιά και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έγκαιρη και αποτελεσματική εκπαίδευση που θα δεχθούν.
Πέρα από τα χαρακτηριστικά που διακρίνονται οπτικά υπάρχουν και ορισμένα άλλα τα οποία αναστέλλουν και τη μάθηση:
• Βραδείες κινητικές ικανότητες-λεπτές/αδρές
• Ακουστικές και οπτικές δυσλειτουργίες
• Δυσλειτουργίες λόγου και ομιλίας
• Μειωμένη ακουστική βραχυπρόθεσμη μνήμη
• Συγκέντρωση μικρής διάρκειας
• Δυσκολίες με την σταθεροποίηση και διατήρηση
• Δυσκολίες γενίκευσης, σκέψης και συλλογισμού
• Στρατηγικές αποφυγής
Τα παιδιά με Σύνδρομο Down σήμερα μπορούν να φοιτήσουν σε δημοτικά σχολεία όπου μπορούν να μορφωθούν στις ειδικές τάξεις «Μονάδες». Οι μονάδες αυτές αποτελούνται από ένα δάσκαλο/ειδικό παιδαγωγό και από μία Σχολική Βοηθό και μία Σχολική Συνοδό. Οι αίθουσες είναι ειδικά διαμορφωμένες και εξοπλισμένες με πλούσιο εκπαιδευτικό και εποπτικό υλικό ώστε να εξυπηρετεί τις εξατομικευμένες ανάγκες των παιδιών αυτών. Το περιβάλλον είναι διαμορφωμένο ώστε το παιδί να μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί και να κοινωνικοποιηθεί με ασφάλεια και άνεση στο σχολείο, ώστε να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες, φιλίες και συμπεριφορές κατάλληλες της ηλικίας του.
Σκοπός των Μονάδων είναι να βοηθήσουν στην ομαλή ένταξη των παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και στην εξατομικευμένη διδασκαλία βασισμένη στις ατομικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες του κάθε μαθητή. Τα παιδιά αυτά εντάσσονται στις τάξεις τους στα μαθήματα τα οποία μπορούν να ακολουθήσουν με διαφοροποιημένα κριτήρια αξιολόγησης. Ο δάσκαλος της τάξης σε συνεργασία με τον ειδικό δάσκαλο της Μονάδας, μπορούν να επιλέξουν και να διαφοροποιήσουν εργασίες κατάλληλες στο επίπεδο του συγκεκριμένου μαθητή.
Τα παιδιά με Σύνδρομο Down όπως και παιδιά με άλλες ιδιαιτερότητες χρειάζονται ένα πρόγραμμα πιο δομημένο όπου οι κανονισμοί και οι οδηγίες είναι ξεκάθαροι και σύντομοι. Η μάθηση θα πρέπει να είναι πολυαισθητηριακή διαδικασία, έτσι ώστε να μπορούν να αντιληφθούν ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ. Τα παιδιά με σύνδρομο Down προοδεύουν με μικρά βήματα κάτι το οποία θα πρέπει να είναι αποδεκτό και κατανοητό από εκπαιδευτικούς καθώς επίσης και από τους γονείς των παιδιών αυτών. Το προσωπικό (εκπαιδευτικό ή μη) θα πρέπει να είναι ενήμερο ότι ο μαθητής με σύνδρομο Down πρέπει πάντοτε να πειθαρχείται όπως και οι συμμαθητές του, και να γνωρίζει τις στρατηγικές που θα χρησιμοποιηθούν. Θα πρέπει επίσης να είναι αυστηρό και συνεπές σε όλες τις περιπτώσεις. Θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνουν μεταξύ του «δεν μπορώ να το κάνω» και του « δεν θα το κάνω» και να ενεργούν αναλόγως. Το παιδί με σύνδρομο Down όπως και κάθε άλλο παιδί χρειάζεται συνεχής ενίσχυση, επιβράβευση, και οπτικές και ακουστικές αμοιβές.
Βιβλιογραφία
• Ενημερωτικό φυλλάδιο από Παγκύπριο Συνδεσμό «Συνδρομο Νταουν»
• Παρουσίαση Down Syndrome απο Mr. Jack Sweby
• Διμηνιαίο Παιδαγωγικό Περιοδικό Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού
• http://www.cnn.com/2003/HEALTH/conditions/10/08/down.syndrome.ap/index.html